จิตรกรรมฝาผนังภายในพระวิหารวัดโสมนัสราชวรวิหาร เขียนเรื่องอิเหนา ซึ่งเป็นวรรณกรรมบทละครที่ได้รับความนิยมสูงมาก เนื่องจากเป็นบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีความงดงามด้วยลีลาท่าทางและฉันทลักษณ์ถ้อยคำ สามารถนำมาเล่นเป็นตอน ๆ เช่นเดียวกับเรื่องรามเกียรติ์ โครงเรื่องมีความสลับซับซ้อนสร้างให้เกิดอารมณ์หลากหลาย สันนิษฐานว่าเรื่องอิเหนาเข้าสู่เมืองไทยในสมัยอยุธยาตอนปลายในแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ดังปรากฏในปุณโณวาทคำฉันท์ของพระมหานารวัดท่าทราย การเขียนเรื่องอิเหนาในพระวิหารแห่งนี้ น่าจะเป็นเพราะบทละครเรื่องนี้เป็นที่ถูกพระทัยของสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ดังนั้นเมื่อสร้างวัดแห่งนี้เพื่ออุทิศพระราชกุศลพระราชทานพระนางเจ้าพระองค์นั้น จึงโปรดให้เลือกเรื่องอิเหนาเขียนในพระวิหาร ส่วนในพระอุโบสถ ซึ่งเป็นสถานที่ประกอบพิธีสำหรับพระภิกษุสงฆ์ ยังคงเขียนภาพปริศนาธรรม และภาพปลงอสุภกรรมฐาน ตามที่นิยมในวัดธรรมยุติกนิกายในสมัยนั้น (น. ณ ปากน้ำ 2538: 111-113)

          จิตรกรรมฝาผนังภายในพระวิหารวัดโสมนัสราชวรวิหาร เป็นงานฝีมือช่างหลวงในสมัยรัชกาลที่ 4 ที่เขียนภาพและเรื่องแตกต่างไปจากงานจิตรกรรมในสกุลช่างหลวงสมัยรัชกาลที่ 3 อย่างชัดเจน เป็นการเขียนเรื่องวรรณกรรมนอกพุทธศาสนา วิธีการเขียนภาพทั้งในพระวิหารและพระอุโบสถ เป็นไปตามความนิยมในสมัยนั้น ที่ได้รับแรงบันดาลใจจากจิตรกรรมตะวันตกเข้ามาผสมผสานเป็นอย่างมาก ทั้งในเรื่องของการเขียนภาพบุคคล อาคารสถาปัตยกรรม สถานที่ ทิวทัศน์ ที่เน้นความสมจริง ความเป็นเหตุเป็นผลตามแนวคิดทางตะวันตก ส่งผลไปถึงการใช้สี การวางองค์ประกอบภาพ ที่ปรับเปลี่ยนไปตามแนวความคิดดังกล่าว

เอกสารอ้างอิง

น. ณ ปากน้ำ. 2538. จิตรกรรมฝาผนัง วัดโสมนัสราชวรวิหาร. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.